qaǵıyda.com
qaraqalpaq tiliniń qaǵıydaları

Únsiz dawıssızlar

§26. Ff háribi feyil, ferma, fermer, fizika, flot, foto, futbol, fonetika, Zulfiya, Fatiyma, Fayzulla, Feruza, fabrika, shkaf, bufet, professor, kofe, kafe, geografiya t.b. sıyaqlı ózlestirme sózlerde jazıladı.

§27. Hh háribi tiykarınan sózlerdiń basında hám ortasında jazıladı: hárre, házil, halat, haqı, hadal, haq, hal, hákke, hápte, haywan, hesh, hiyle, hinji, hól, hújdan, hújjet, húkimet, húrmet, máhál, báhár, náhán, sáhár, Hámiyda, Hámre t.b. Ayırım pah, ah, wah sıyaqlı tańlaq sózlerdiń aqırında jazıladı.

§28. Xx háribi qaraqalpaq tiliniń túpkilikli sózlerinde ushıraspaydı. Ol tiykarınan arab-parsı hám basqa da shet tillerden ózlestirilgen sózlerde jazıladı. Awızeki sóylewde q sesi esitilse de, jazıwda x háribi jazıladı: xat, xabar, xalıq, xor, xoja, xojalıq, xana, dánxana, asxana, xızmet, xosh, xoshametlew, paytaxt, ximiya, xlor, paroxod t.b.

§29. Kk háribi tiykarınan jińishke dawıslılar menen bir buwında kelip, sózlerdiń barlıq orınlarında aytıladı hám jazıladı: kóz, kók, kún, kásip, kitap, kúlki, kórkem, kiyik, keme, keli-kelsap, kiyim, kán, kámal, kran, kólik, kórik, kiyiz, keklik, ilik t.b. Sonday-aq, jekke-siyrek karta, kompas, kareta, kran, kabel, kafe sıyaqlı sózlerde juwan dawıslılar menen de bir buwında jumsaladı.

§30. Qq háribi kobinese juwan dawıslılar menen bir buwında kelip, sózlerdiń barlıq jerlerinde jazıladı: qaq, qala, qara, qayıq, qatıq, qaymaq, qonaq, qamshı, qamıs, qaysar, qaqpaq, soqpaq, shoqqı, shaqqı, aqlıq t.b. Sonday-aq, q háribi qádir, qábir, qáhát, qálem, qálip, qáde, qánige, qáte, qáwli t.b. sıyaqlı sózlerde jińishke dawıslılar menen bir buwında jumsaladı.

§31. Pp háribi sózlerdiń barlıq orınlarında aytıladı hám jazıladı: parta, paxta, perde, pal, pán, pana, párman, apa, sıpa, qapı, shapan, palapan, paroxod, planeta, pochta, polat, puqta, puqara, pútin, qap, tap, sap, kitap t.b.

§32. Ss háribi sózlerdiń barlıq orınlarında aytıladı hám jazıladı: san, Salı, sada, sabır, suw, súwret, sabaq, samal, salıq, asaw, Asan, Asqar, qasıq, dos, qos, tas, qarıs, qalıq, Taqıyatas t.b.

§33. Tt háribi sózlerdiń barlıq esitilgen orınlarında jazıladı: taw, tas, tana, taza, tárezi, atız, talant, qutı, tut, sút, kút, ataw, azat, qant, ant, bánt, Taxtakópir t.b.

§34. Cc háribi qabatlasqan ts sesleriniń aytılıwına uqsas bolǵan únsiz dawıssız sesti bildiredi hám shet tillerden ózlestirilgen sózlerde jazıladı: centner, cement, cex, cirkul, koncert, docent, konstituciya, procent, cilindr t.b. Al, ketse, jetse, tartsa, jatsa, ótse t.b. sıyaqlı sózlerde ts háripleriniń birikpesi saqlanıp jazıladı.

§35. Shsh háribi sózlerdiń barlıq orınlarında aytıladı hám jazıladı: shash, shóp, shól, shana, shákirt, shertek, shigit, shiyshe, Shımbay, Tashkent, shanıshqı, qashaw, ashıq, ashshı, qoshqar, basshı, qosshı, qash, tınısh, qurash, qulash, shay, sháynek, yashik, shyotka t.b.

§36. Chch háribi qabatlasqan tsh sesiniń aytılıwına uqsas bolǵan únsiz dawıssız sesti bildiredi hám shet tillerden ózlestirilgen sózlerde jazıladı: chek, chex, pochta, ocherk, chemodan, chempion, chekanka, Chili t.b.